Hükmün Konusu ve Mahkemenin Yetkisinin Sınırları
CMK m. 225: Hükmün Konusu ve Mahkemenin Yetkisinin Sınırları — Yargıtay İçtihatlarıyla Derinlemesine İnceleme
I. Giriş
Ceza muhakemesinde mahkemenin hüküm kurma yetkisinin çerçevesi CMK m. 225’te belirlenmiştir. Buna göre mahkeme, yalnızca iddianamede gösterilen fiil ve fail hakkında hüküm kurabilir. Bu hüküm, “davasız yargılama olmaz” ilkesinin kanuni teminatıdır ve savunma hakkının korunması ile adil yargılanma ilkesinin hayata geçirilmesi açısından büyük önem taşır.
II. Hükmün Konusunun Sınırları
CMK m. 225/1 uyarınca, iddianame sınırlarını aşan bir fiil veya fail üzerinden hüküm kurulamaz. Mahkeme, iddianamede yer almayan fiiller için kendiliğinden yargılama yapamaz; bu durum mutlak bozma sebebidir.
III. Fiil ve Fail Kavramları
-
Fiil: Ceza hukuku bakımından suç teşkil eden eylemi ifade eder.
-
Fail: Bu fiili gerçekleştirdiği iddia edilen kişidir.
Mahkemenin yetkisi, iddianamede gösterilen bu iki unsurla sınırlıdır. Yeni deliller veya vakıalar ortaya çıksa bile bu sınırlar kendiliğinden genişlemez.
IV. Suç Vasfının Değişmesi ve Savunma Hakkı
CMK m. 226 ile, aynı fiil çerçevesinde suç vasfının değiştirilmesi mümkündür. Ancak bu durumda sanığa mutlaka ek savunma hakkı tanınmalıdır. Yargıtay, bu hakkın verilmemesini savunma hakkının kısıtlanması olarak değerlendirmektedir.
V. Mahkemenin Nitelendirme Serbestisi
CMK m. 225/2’ye göre, mahkeme fiilin hukuki nitelendirmesini serbestçe yapabilir. Ancak bu serbesti, fiil ve fail yönünden iddianameye bağlılık ilkesini ortadan kaldırmaz.
VI. Yargıtay İçtihatları Işığında Uygulama
|
İçerik ve İlke | |||
|---|---|---|---|---|
| YCGK, 13.03.1990, 1990/8-3-70 | Dava konusu fiilin iddianamede açıklıkla ve bağımsız olarak gösterilmesi gerektiğini vurgulamıştır. | |||
| YCGK, 09.10.2007, 2007/11-44 E., 200 K. | İddianamenin, sanığın hangi fiilden yargılandığını kesin olarak ortaya koyması gerektiği belirtilmiştir. | |||
| Yarg. 5. CD, 10.05.2012, 2012/2017 E., 2012/5045 K. | Fiilin açıkça iddianamede yer almadığı durumda, mahkemenin bu fiil üzerinden hüküm kurması hukuka aykırıdır; iddianame ve dava konusu fiil arasındaki bağımsızlık ve açıklık ilkesi tekrar teyit edilmiştir. | |||
| Yarg. 4. CD, 2020/10393 E., 2020/21162 K. | İddianamede yer almayan suç isnadıyla hüküm kurulması bozma sebebi kabul edilmiştir. | |||
| Yarg. 8. CD, 2019/2343 E., 2019/13778 K. | Katılan beyanına dayanarak iddianame dışı fiilden hüküm kurulması, CMK m. 225’e aykırı bulunmuştur. |
VII. Sonuç ve Değerlendirme
CMK m. 225, ceza muhakemesindeki iddianameye bağlılık ilkesini açıkça ortaya koyar:
-
Mahkeme yalnızca iddianamede gösterilen fiil ve fail hakkında hüküm verebilir.
-
Fiilin hukuki nitelendirilmesi serbesttir; ancak ek savunma hakkı tanınmadan değişiklik yapılamaz.
-
Yargıtay ve Ceza Genel Kurulu içtihatları, iddianamenin açıklık ve bağımsızlık ilkesi uyarınca hazırlanmasının zorunluluğunu pekiştirir.
Bu düzenleme, sanığın savunma hakkını, yargılamada öngörülebilirliği ve adil yargılanma hakkını güvence altına alarak ceza yargılamasında hukuki güvenliği sağlamaktadır.