Avukata, bir hakkınızı aramak istediğinizde, hukuki bir sorunla karşılaştığınızda, dava açmak ya da savunma yapmak gerektiğinde veya sözleşme gibi belgeleri hazırlarken başvurmanız gerekir. Hukuki danışmanlık almak, doğabilecek zararı önleyebilir.
Hayır, bazı davalarda kişi kendi başına dava açabilir. Ancak hukuk ve usul kuralları teknik olduğundan, hak kaybı yaşanmaması için avukat yardımı alınması tavsiye edilir. Ceza davalarında da sanığın savunma hakkını etkili şekilde kullanabilmesi için avukatın önemi büyüktür.
Dava dilekçesinin mahkemeye sunulmasıyla süreç başlar. Mahkeme, dava dilekçesini karşı tarafa tebliğ eder. Sonra taraflar karşılıklı dilekçelerini sunar. Ön inceleme ve tahkikat duruşmaları yapılır, deliller toplanır. Ardından sözlü yargılama aşaması gelir ve mahkeme karar verir.
Her davanın süresi farklıdır. Basit yargılama usulüne tabi davalar genelde 4–6 ay sürebilirken, tanıklı ve bilirkişili davalar 1–2 yıl sürebilir. Davanın konusu, delillerin toplanması, bilirkişi raporları gibi unsurlar süreyi etkiler.
Dava açarken mahkemeye başvurma harcı, peşin harç, tebligat, bilirkişi ve keşif gibi giderler için avans ödenir. Bu masraflar dosyanın niteliğine göre farklılık gösterir. Dava sonunda haklı çıkarsanız karşı taraf bu masrafları ödemekle yükümlü olabilir.
Avukatlık ücretleri, Türkiye Barolar Birliği'nin yayımladığı “Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi”ne göre belirlenir. Ücret, davanın türüne, karmaşıklığına ve avukatla yapılan anlaşmaya göre değişebilir. Bazı davalarda ayrıca başarıya dayalı ek ücret kararlaştırılabilir.
Dilekçede öncelikle mahkemenin adı, taraf bilgileri, açıklamalar, hukuki sebepler ve talepler yer almalıdır. Dilekçe kısa, açık ve hukuki temele dayalı olmalıdır. Teknik eksiklikler dilekçenin reddine yol açabileceğinden avukat desteği önemlidir.
Dava türüne göre görevli mahkeme değişir: Boşanma, velayet, nafaka davaları: Aile Mahkemesi Ticari uyuşmazlıklar: Asliye Ticaret Mahkemesi Miras, tapu, tazminat davaları: Asliye Hukuk Mahkemesi İcra işlemleri: İcra Hukuk Mahkemesi Ceza davaları: Sulh/Asliye/Ağır Ceza Mahkemeleri Görevli mahkemeyi belirlemek teknik bir iştir, avukattan destek alınmalıdır.
Suç duyurusu Cumhuriyet Başsavcılığı’na yapılır. Şahsen sözlü başvuru yapılabileceği gibi yazılı dilekçeyle de yapılabilir. Polis karakoluna yapılan şikayetler de savcılığa iletilir. Deliller varsa dilekçeye eklenmesi önemlidir.
Davacı, mahkemeye başvurarak hakkını arayan taraftır. Davalı ise bu talebe karşı savunma yapan kişidir. Her iki taraf da delil sunabilir, tanık dinletebilir, hukuki beyanlarda bulunabilir.
Duruşmada hâkim, tarafları ve varsa tanıkları dinler. Deliller değerlendirilir, beyanlar alınır. Taraflar sözlü açıklamalar yapabilir. Duruşma tutanağa geçirilir. Kural olarak tüm taraflar duruşmaya katılmakla yükümlüdür.
Davalı olarak ilk duruşmaya katılmazsanız, davaya yokluğunuzda devam edilebilir. Davacı olarak gitmezseniz dava işlemden kaldırılabilir. Taraflardan biri özürsüz olarak gelmezse aleyhine sonuç doğabilir. Bu nedenle duruşmalara mutlaka katılmalı veya avukat aracılığıyla temsil edilmelisiniz.
Mahkeme kararı taraflara tebliğ edildikten sonra, kararın içeriğine göre istinaf (bölge adliye mahkemesi) veya temyiz (Yargıtay) yoluna başvurulabilir. Karar kesinleşmişse icra takibi yapılabilir veya hükmün gereği yerine getirilir.
Sanık duruşmaya gelmezse ve savunması alınmamışsa hakkında zorla getirme, yakalama veya tutuklama kararı verilebilir. Mağdur veya müşteki duruşmaya katılmazsa bazı haklarından feragat etmiş sayılabilir. Avukatınız varsa temsiliniz sağlanabilir.
Tüketici işlemlerinden doğan 104.000 TL’ye kadar olan uyuşmazlıklarda (2025 yılı için) Tüketici Hakem Heyetleri görevlidir. İlçe ve il hakem heyetlerine yazılı başvuruyla ücretsiz şekilde başvuru yapılabilir.
Tahkim, tarafların uyuşmazlıklarını mahkeme yerine özel hakemler aracılığıyla çözdüğü bir yargılama yöntemidir. Genellikle ticari sözleşmelerde, tarafların önceden “tahkim şartı” koymuş olması gerekir. Spor, inşaat ve milletlerarası ticarette yaygındır.
Cumhuriyet Başsavcılığı, ceza soruşturmalarını yürüten, kamu adına dava açan ve soruşturma sürecini yöneten makamdır. Suç duyuruları savcılığa yapılır ve kolluk kuvvetlerini yönlendirir.
Ağır ceza mahkemeleri; adam öldürme, yağma, cinsel saldırı, örgütlü suçlar gibi ağır hapis cezasını gerektiren suçlar için görevlidir. En az 1 başkan ve 2 üye hâkimden oluşur.
Asliye ceza mahkemeleri, genel olarak 10 yıla kadar hapis cezası öngören suçlara bakar. Hâkim tektir. Basit yaralama, tehdit, hakaret gibi davalar burada görülür.
Sulh ceza mahkemeleri kaldırılmış, Sulh Ceza Hâkimlikleri kurulmuştur. Bu hâkimlikler, tutuklama, adli kontrol, arama–el koyma gibi soruşturma aşamasına ilişkin kararlar ile , İdari Para Cezalarına itirazların incelenmesine dair kararlar verir.
İş Mahkemesi; işçi ile işveren arasındaki kıdem, ihbar tazminatı, fazla mesai, işe iade gibi uyuşmazlıkları çözen özel mahkemedir. Bazı davalarda önce arabuluculuğa başvuru zorunludur.
Boşanma, velayet, nafaka, evlat edinme, mal paylaşımı gibi aile içi hukuk uyuşmazlıkları Aile Mahkemelerinde görülür. Aile mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir.
Tüketici Mahkemeleri, ticari olmayan mal ve hizmet alımlarından doğan uyuşmazlıkları çözer. Taksitle satış, garanti sorunları, ayıplı mal davaları gibi konulara bakar.
Ticari davalar, şirket uyuşmazlıkları, iflas, konkordato, çek–senet düzenlemeleri gibi konular Asliye Ticaret Mahkemesinde görülür. Ticari nitelikteki tüm uyuşmazlıklarda yetkilidir.
Çocuk Mahkemesi, suç şüphesi altındaki 18 yaş altı bireylerin yargılandığı özel mahkemedir. Çocuğun üstün yararı gözetilerek, pedagojik destekle yargılama yapılır.
Tazminat Komisyonu, AİHM kararlarına uyum amacıyla kurulmuş; uzun yargılama, mahkeme kararının geç uygulanması gibi konularda başvuru yoludur. Alternatif olarak başvurulabilir.
Kişi, temel hak ve özgürlüklerinin kamu gücü tarafından ihlal edildiğini düşünüyorsa; iç hukuk yolları tükendikten sonra 30 gün içinde Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapabilir.
Anayasa Mahkemesi’ne başvurduktan ve sonuç almadıktan sonra, 6 ay içinde AİHM’ye başvuru yapılabilir. Başvurunun kabul edilebilirlik kriterlerini taşıması gerekir. Başvuru yazılı ve gerekçeli olmalıdır.
Arabuluculuk, tarafların mahkeme dışında, bir arabulucu eşliğinde anlaşarak çözüme ulaşmaya çalıştığı alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Taraflar anlaşırsa tutanak, mahkeme kararı niteliği taşır.
Yetkili arabuluculuk bürolarına gidilerek başvuru yapılabilir. Dilekçeyle veya e-Devlet üzerinden de başvuru mümkündür. Taraflar davet edilir ve görüşmeler başlar.
İşçi–işveren alacakları, ticari davalar ve kira ilişkileri, ortaklığın giderilmesi gibi konular zorunlu arabuluculuk kapsamındadır. Taraflar isterse diğer özel hukuk uyuşmazlıklarında da gönüllü olarak başvurabilir.
Başvuru yapıldıktan sonra arabulucu taraflarla iletişime geçer. Genelde 3 hafta içinde görüşmeler tamamlanır. Taraflar anlaşırsa, protokol düzenlenir. Anlaşma sağlanmazsa dava açılabilir.
Hakaret, taksirli yaralama, tehdit, mala zarar verme, hırsızlık gibi bazı suçlar uzlaşmaya tabidir. Uzlaşma ile ceza davası düşebilir. Katalog suçlar dışında kalan hafif suçlarda uygulanır.
Cumhuriyet Savcılığı veya mahkeme tarafından dosya uzlaştırmacıya gönderilir. Taraflarla iletişime geçilerek bir görüşme yapılır. Anlaşma olursa dava açılmaz veya düşer. Anlaşma sağlanamazsa yargılama devam eder.
Seri muhakeme, bazı hafif suçlarda sanığın suçu kabul etmesi halinde mahkemeye çıkmadan, savcının teklif ettiği cezaya sulh ceza hâkiminin onayıyla doğrudan hüküm verilmesidir. Süreç hızlı işler ve ceza indirimi uygulanır.
Savcı, suçun seri muhakeme kapsamına girdiğini tespit eder. Sanık suçu kabul ederse, savcı ceza teklifini hazırlar. Dosya asliye ceza hâkimine gönderilir. Hâkim onaylarsa, duruşma yapılmadan hüküm verilir.
Basit yargılama, Asliye Ceza Mahkemelerinde görülen ve cezası 2 yıl veya daha az olan suçlarda uygulanan, duruşma yapılmadan, evrak üzerinden karar verilen bir usuldür.
Mahkeme, duruşma açmaksızın iddianameyi taraflara gönderir. Taraflar 15 gün içinde yazılı beyanda bulunur. Mahkeme, dosya üzerinden karar verir ve sanığa %25 ceza indirimi uygulanır. İtiraz edilirse duruşmalı yargılama başlar.