Sen de İstersen Gidebilirsin - Fiili Fesih ve İhbar Tazminatının Şartları ve Hukuksal Dayanakları
“Sen de İstersen Gidebilirsin”: Fiili Fesih ve İhbar Tazminatının Şartları ve Hukuksal Dayanakları
İşverenin küçümseyici veya tehdit içeren ifadeleri—“Sen de istersen gidebilirsin”, “Beğenmiyorsan çık gidebilirsin”—sadece bir cümle değildir. Hukuki gerçeklikte fiili fesih (eylemli fesih) oluşturur ve işvereni ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü altına sokar.
İhbar Tazminatı: Hukuki Çerçeve
4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesine göre:
-
Sözleşme belirsiz süreli olmalıdır.
-
Ne işçi ne de işveren haklı nedenle fesih yoluna gitmiş olmamalıdır.
-
Kanunda belirtilen ihbar sürelerine uyulmadan fesih gerçekleşmiş olmalıdır .
Süreler (4857/17)
-
6 aydan az: 2 hafta
-
6–18 ay: 4 hafta
-
18–36 ay: 6 hafta
-
36 aydan fazla: 8 hafta
Taraflar bu süreleri daha uzun hale getirebilir ama kısaltamaz. İşçi ihbar süresi içinde günde en az 2 saat iş arama izni kullanmalıdır; kullanılmazsa işveren %100 zamlı ödeme yapmak zorundadır .
Fiili Fesih + İhbar Tazminatı
İşverenin yukarıdaki sözü, işçiye psikolojik baskı kurar ve çalışanı “ya istifa et ya git” noktasına getirir. Bu durumda işe çıkmama istifa değil, fiili fesih sayılır. Bu nedenle:
-
İşçi en az 6 ay çalıştıysa,
-
Ve bu baskı sonucu işten ayrıldıysa,
-
Bu aşamada iş sözleşmesini işveren feshettiği varsayılır ve
-
İhbar tazminatına hak doğar.
Arabuluculuk ve Ek Dava
İşçi, önce zorunlu arabuluculuk sürecine başvurur. Eğitim, kötü muamele veya ihbar tazminatı gibi konularda çözüm bulunmazsa dava açılır. Başlangıçta açılan davaya ihbar tazminatı talebi sonradan ek dava olarak dahil edilebilir (HMK m. 107–109).
Haklı Fesih ile Fiili Fesih Arasındaki Fark
-
Haklı fesih: İşçinin kendi iradesiyle, ciddi bir neden (örneğin mobbing, ücret ödenmemesi) nedeniyle fesih.
-
Fiili fesih: İşverenin psikolojik veya fiili baskısıyla, işçinin iradesi dışı şekilde ayrılması.
Bu ayrım, ihbar ve kıdem tazminatı açısından belirleyicidir.
Yargıtay’dan Emsal Kararlar
-
9. HD, 2009/15370 E., 2011/21706 K.: “İstersen çık git” ifadesi fiili fesih kabul edilmiş, ihbar tazminatına hükmedilmiştir.
-
22. HD, 2013/26670 E., 2013/20483 K.: “Beğenmeyen çalışmaz” söylemi işçiye psikolojik baskı oluşturur, iş akdi feshedilmiş sayılır.
-
9. HD, 2012/34004 E., 2014/26562 K.: Süreğen küçültücü söylemler haklı feshi andırır; kıdem ve ihbar tazminatı verilmiştir.
Sonuç
İşverenin çarpıcı bir cümlesi bazen iş akdini fiili olarak feshin ötesine taşır. Bu durumda işçi, sadece kıdem değil aynı zamanda ihbar tazminatı için de hak talebinde bulunabilir. Arabuluculuk süreci tamamlandıktan sonra bu talepler, ek dava olarak mevcut dosyaya eklenmeli ve hakkın korunması amaçlanmalıdır.