SGK Alacaklarında Zamanaşımı Süresi ve Hukuki Dayanakları

5510 sayılı Kanun’un 93. maddesi prim ve diğer SGK alacaklarını “ödeme süresinin dolduğu yılı izleyen takvim yılı başından itibaren 10 yıllık zamanaşımına” tabi kılar[1]. Zamanaşımının başlangıcı, alacağın muaccel olduğu tarih olup (5510/93), bu dönemde Borçlar Kanunu hükümleri uygulanmaz[1]. Zamanaşımını kesen veya durduran haller ise 6183 sayılı Kanun’da (103 ve 104. maddeler) ve 5510 sayılı Kanun’un 91. maddesinde sayılmıştır[2]. (Önceki uygulamalarda 1993–2004 arası beş yıl, 2004’ten sonra yeniden on yıllık dönem hâkimdir[3].)

- Örnek: 5510/93’ün geri yürümeme ilkesine göre, 01.10.2008’den önce doğan borçların zamanaşımı süresi o dönemdeki kanunlara göre belirlenir[4]. Zamanaşımı süresi, geçmişe etkili olarak değiştirilemez.

Zamanaşımına Uğrayabilecek SGK Alacakları

SGK alacakları çok geniştir; zamanaşımıyla ilgili olarak başlıca şunlar sayılabilir:

- Prim borçları: 4/a (SSK), 4/b (Bağ-Kur) ve 4/c (emekli sandığı) sigorta primleri ve bunlara bağlı gecikme zamları[1]. SGK’ya ödenmeyen primlerden doğan gecikme faizi/zammı da alacağa dahildir[5][1].

- Genel Sağlık Sigortası (GSS) primleri ve işsizlik sigortası primleri gibi diğer sigorta primleri.

- İdari para cezaları: Örneğin, işverenin eksik bildirim veya sigortasız çalıştırma gibi yükümlülükleri ihlâli nedeniyle uygulanan idari para cezaları. 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesi, SGK idari cezalarını 10 yıllık zamanaşımına tabi kılar[6][7].

- Diğer SGK alacakları: Kanundan doğan borçlar (kamu alacaklarından), örneğin emekli aylığı yanlış ödemesi vb. kapsam dışında; ancak yukarıdaki “Kurumun prim ve diğer alacakları” kapsamındakiler genel kural dahilindedir.

SGK’nın Zamanaşımına Uğramış Borçlar İçin Tahsilat Girişimleri

SGK, zamanaşımı geçmiş borçları tahsil edemez. 2025/12 sayılı yeni SGK Genelgesi’ne göre, borcun zamanaşımına girip girmediği araştırıldıktan sonra borçluya 15 gün içinde ödeme çağrısı yapılır; eğer borçlu ödeme yapmazsa bu borç icra takibine gönderilmez ve sadece “zamanaşımına giren borçlar” listesine kaydedilir[8]. Yani SGK zamanaşımı geçmiş alacağı icra yoluyla takip edemez. Yapılan işlemler, borçluya bilgilendirme niteliğinde olup zorlayıcı değildir; borçlu ödemek isterse 15 günlük süre içinde rızaen kapatma imkanına kavuşur. Eski uygulamalarda ise SGK, zaman aşımı geçmiş borç için takip başlatmak yerine alacak kaydı düşürülürdü. Yeni genelge, Danıştay kararları üzerine bu usule son vermiştir (Danıştay 10. Dairesi’nin 15.06.2023 tarihli iptal kararını İDDK da onamıştır[7]).

Bu Borçlara Nasıl ve Nereye İtiraz Edilebilir?

SGK borçlarında itiraz süreci türüne göre değişir:

- Ödeme emrine itiraz: SGK borçları için ödeme emri (tahsil fişi) düzenlendiğinde, borçlu bunu tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde itiraz edebilir. İtiraz mercii iş mahkemeleridir[9]. (6183 sayılı Kanun’un 58. maddesi uyarınca vergi itiraz komisyonları öngörülmüşse de, SGK bünyesinde böyle bir kurul olmadığından 5510/88’e göre iş mahkemesi yetkilidir[9].) İtiraz dilekçesinde borca itiraz gerekçeleri yazılır.

- İdari para cezasına itiraz: SGK’nın kesmiş olduğu idari para cezasına karşı 15 gün içinde yazılı itiraz yapılabilir. İtiraz, ilgili SGK İl Müdürlüğü veya SGK Merkezi’ne sunulur ve SGK bünyesindeki İdari Para Cezası İtiraz Komisyonu bu başvuruyu değerlendirir[10].

- Tahakkuk ettirilen prim borçlarına itiraz: Eksik bildirim vs. nedeniyle SGK’nın resen tahakkuk ettirdiği prim borcuna karşı, ilk başta prim tahakkuk itiraz komisyonuna başvurulur (Genelgenin “Zamanaşımı giren borca itiraz” kısmı). Ödeme emri aşamasında ise iş mahkemesine dilekçe verilir.

İtirazlara Karşı Süreler ve Yetkili Mahkemeler

SGK’ya yapılan itirazlara karşı dava açma süreleri şunlardır:

- Ödeme emrine itiraz sonucu: Borçlu iş mahkemesi önünde itirazını yaptırdıktan sonra, mahkeme kararına göre (kabul veya reddetme) Yargıtay’a temyiz veya istinaf yoluna gidilebilir (iş mahkemelerinde kesin süreler İİK ve Yargıtay Usul Kuralları’na göre 1 ay gibi genel sürelerle belirlenir). İtiraz aşamasında SGK’ya başvuru zorunluluğu yoktur[9].

- İdari para cezalarında dava: İtiraz komisyonu kararı olumsuzsa, red kararının tebliğinden itibaren 30 gün içinde idare mahkemesine (il veya bölge idare mahkemesi) dava açılabilir[11]. (SGK idari cezalarında Danıştay değil, idare mahkemesi yargı görevlidir.)

- Resen tahakkuklu prim alacaklarında dava: Eksik bildirim vs. sonucu oluşan prim tahakkukuna itiraz komisyonunca ret kararı verilirse, bu kararın tebliğinden itibaren 1 ay içinde ilgili iş mahkemesi’ne dava açılmalıdır[12]. (5510/88’e göre iş mahkemesi görevli, SGK’ya başvuru ön şart değildir.)

Danıştay ve Yargıtay Kararları

Son yıllarda hem Danıştay hem Yargıtay içtihatlarında zamanaşımı konusu öne çıkmıştır. Danıştay 10. Dairesi 15.06.2023 (E:2019/11351, K:2023/3625) tarihli kararında SGK Genelgesi’ndeki “zamanaşımı durdurma/kesme” düzenlemesini iptal etmiş, bu karar İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından 03.03.2025’te onanmıştır[7]. Danıştay’ın bu kararı üzerine SGK, zamanaşımı geçmiş borçlar için yeni usul ilan etmiştir[7]. Yargıtay ise farklı dosyalarda zamanaşımı savunmasının sonucuna göre karar vermiştir. Örneğin Yargıtay 21. Hukuk Dairesi (2015) bir davada, SGK’nın 2003 yılına ilişkin prim ve gecikme zammı talebinin zamanaşımına uğradığına hükmederek ödeme emrini iptal etmiştir[13]. Buna karşılık, zamanaşımı süresinin geçmediği durumlarda mahkeme talepleri reddeder. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ise, 5510 sayılı Kanun’un 93. maddesinin yürürlüğe girmeden önceki borçlar bakımından uygulanamayacağını vurgulamış, zamanaşımı süresinin alacağın doğduğu dönemdeki kurallara göre hesaplanması gerektiğini belirtmiştir[4]. Genel olarak Danıştay ve Yargıtay kararları, mevcut kanun hükümleri çerçevesinde şartların oluşup oluşmadığını (borcun muacceliyet tarihi, zamanaşımını durduran/kesilen hal olup olmadığı vb.) inceler ve zamanaşımı iddiasını ya kabul edip SGK alacağını düşürebilir ya da reddedebilir.

Kaynaklar: 5510 sayılı Kanun ve ilgili genelgeler, 6183 sayılı Kanun, Yargıtay ve Danıştay kararları[2][1][9][10][11][13]. Bu makalede yer alan bilgilerin temelini kanun metinleri ve yargı içtihatları oluşturmaktadır.

[1] [4] 10. Hukuk Dairesi 2013/19364 E. , 2014/18203 K. - Kararara.com

https://kararara.com/forum/viewtopic.php?t=183753

[2] [8] SGK Genelgesi 2025/12 - 2020/20 Sayılı Genelge'de Değişiklik - Alomaliye.com

https://www.alomaliye.com/2025/08/26/sgk-genelgesi-2025-12/?srsltid=AfmBOorMOPT_mlF6ABlH0mMIO5HAEB8qhiOOWIebIC-3AcuQvCzSJQXz

[3] [13] KURUMUN PRİM ALACAKLARINDA ZAMAN AŞIMI SÜRESİNİN ON YIL OLMASI – Yargı Kararları

https://yargi.calismatoplum.org/kurumun-prim-alacaklarinda-zaman-asimi-suresinin-on-yil-olmasi/

[5] Türkiye İşçi Sendikaları Federasyonu – Son Değişikliklerle 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

https://www.turkis.org.tr/storage/2021/10/0ymd25vu2ks2-pdf.pdf

[6] [7] SGK’nın zamanaşımına girmiş borçlarla ilgili yeni uygulaması - PwC Türkiye

https://www.pwc.com.tr/tr/medya/kose-yazilari/celal-ozcan/sgknin-zamanasimina-girmis-borclarla-ilgili-yeni-uygulamasi.html

[9] SGK TARAFINDAN TANZİM EDİLEN ÖDEME EMRİ VE ÖDEME EMRİNE İTİRAZ - Avukat Aslı Kaya

https://aslikaya.av.tr/sgk-tarafindan-tanzim-edilen-odeme-emri-ve-odeme-emrine-itiraz-sureci/